W kręgu muzycznej różnorodności. Sonaty Beethovena

W kręgu muzycznej różnorodności.
Sonaty Beethovena.
Recital fortepianowy.

Wydarzenie odbędzie się w ramach projektu Viva Beethoven! – 250. rocznica urodzin kompozytora.

Wystąpi:
Michał Szymanowski – fortepian
Gabriela Ułanowska – prowadzenie

W programie:
L. van Beethoven – Sonata C-dur op. 2 nr 3
L. van Beethoven – Sonata c-moll op. 111

Ludwig van Beethoven jest uważany za najwybitniejszego twórcę muzyki fortepianowej swoich czasów. Podobnie jak Mozart uchodził on za wybitnego pianistę i improwizatora, a styl jego muzyki fortepianowej wpłynął na twórczość fortepianową w XIX wieku. Beethoven jest autorem trzydziestu dwóch sonat fortepianowych. Pisał również tańce, bagatele i cykle wariacji na fortepian. Stosukowo wcześnie zaczęto interpretować tę twórczość w kategoriach pozamuzycznych, łącząc muzykę z innymi dziedzinami sztuki.

Na przykładzie sonat mistrza z Bonn zaobserwować można ewolucję w sposobie traktowania fortepianu w jego utworach. Kompozytor rozpoczął pisanie sonat, wzorując się na stylu haydnowskim. Sonaty opus 2 (także Sonata C-dur op. 2 nr 3) zostały zadedykowane Haydnowi i hołdując pierwszemu z klasyków wiedeńskich mieszczą się wyraźnie w stylu klasycznym. Jednak doskonale zdajemy sobie sprawę, że twórczość Beethovena, sztucznie przypisana do epoki muzycznego klasycyzmu, tak naprawdę reprezentuje romantyzm. Świadczy o tym m.in. Sonata Es-dur op. 27 nr 1. Jej określenie quasi una fantasia wskazuje zarówno na zmiany formalne jak i wyrazowe. Charakter preromantyczny został tutaj podporządkowany cyklowi sonatowemu, który jednak znacząco wyrasta poza osiągnięcia Mozarta w tej dziedzinie.

Jednakże pogłębienie możliwości wyrazowych fortepianu dokonało się na szeroką skalę również w pięciu ostatnich sonatach Beethovena, pisanych w latach 1816-22. Sonata c-moll op. 111 to podobnie, jak pozostałe sonaty z tego okresu „wytwór abstrakcyjnego mózgu głuchego kompozytora”. Beethoven napisał ją w 1822 roku. To dzieło niezwykłe pod każdym względem. Składa się tylko z dwóch monumentalnych części: allegra sonatowego i  wariacji. Użycie tonacji c-moll nie było tutaj przypadkowe, u Beethovena tonacja ta łączy się nierozerwalnie z dramatyczną walką, cierpieniem, rezygnacją. Wszystkie te emocje powracają na kartach Sonaty c-moll, zwłaszcza w jej pierwszym ogniwie. Mroczna, chromatyczna harmonia, rytm punktowany, rwane frazy oraz ciemny, niski rejestr fortepianu składają się na początek, który przygotowuje wejście wyrazistego, typowo beethovenowskiego tematu. Temat zmienia swoje oblicze, mieniąc się różnymi środkami techniki polifonicznej, odgrywającej prymarną rolę w kształtowaniu tego ogniwa. Druga część przenosi nas w zupełnie inną rzeczywistość. Beethoven przestaje walczyć, próbuje godzić się ze światem…

dr Aneta Derkowska – muzykolog