[ONLINE] Wieczór z Beethovenem

Wydarzenie odbędzie się w ramach projektu Viva Beethoven! – 250. rocznica urodzin kompozytora.

Zgodnie z wytycznymi Prezesa Rady Ministrów z 4 listopada 2020 r. koncert nie może odbyć się z udziałem publiczności.

Zapraszamy na koncert w formule online, który będzie transmitowany
29 listopada o godz. 17:00 na kanale YouTube Toruńskiej Orkiestry Symfonicznej.

Koncert będzie dostępny przez 24 godziny.

Wystąpią:
Michał Szczerba – waltornia
Dainius Pavilionis (Litwa) – dyrygent
Toruńska Orkiestra Symfoniczna

W programie:
W.A. Mozart – II Koncert na waltornię i orkiestrę Es-dur KV 417
L. van Beethoven – II Symfonia D-dur op. 36

Ludwig van Beethoven (1770 – 1827) zmienił w muzyce hierarchię wartości. W przeciwieństwie do poprzedzających go kompozytorów można powiedzieć, że dla niego forma nie istnieje. Najpierw jest indywidualność i wielkie dramatyczne doświadczenie, a dopiero później odnalezienie odpowiedniej formy. Ta dominacja osobistego doświadczenia, zapowiadająca romantyzm, wynikała z tragicznego losu artysty dotkniętego postępującą głuchotą. Uporczywa chęć komponowania i utrudniony kontakt ze światem spowodowały skoncentrowanie myśli i twórczości artysty na sytuacji jednostki doprowadzonej na skraj rozpaczy. Takie doświadczenie pozostawiło trwały ślad w twórczości Beethovena i jego stosunku do dzieła.

II Symfonia D-dur op. 36 Beethovena wykazuje wpływy Haydna i Mozarta, ale nosi już wyraźne rysy indywidualnego stylu kompozytora. Dzieła jego nie powstawały spontanicznie, jak u Mozarta, w ostatecznej postaci. Motywy, tematy czy szersze fragmenty szkicował „na świeżo” w swoim notatniku czy na luźnych kartkach. Następnie wielokrotnie je przetwarzał, uzupełniał i zmieniał. Żmudną pracą rozbudowywał w większe partie, często nie będąc w pełni usatysfakcjonowany ze swoich poczynań. Prawdopodobnie istniały trzy różne partytury do II Symfonii, ale i z tej ostatniej wersji Beethoven nie był zadowolony.

Wstęp (Adagio molto) do I części wskazuje na znaczne pogłębienie stylu kompozytorskiego. Wprowadza on melodyjny temat powierzony obojom i fagotom, a w powtórzeniu instrumentom smyczkowym. I część (Allegro con brio) rozpoczyna żywy, mozartowski, w charakterze, temat. Nowa myśl muzyczna prowadzi do drugiego, energicznego tematu, który nie stanowi tradycyjnego kontrastu. Część tę kończy błyskotliwa koda oparta na materiale muzycznym pierwszego tematu.

Powolna II część (Larghetto) inicjuje szeroko prowadzony temat podjęty przez kwintet smyczkowy, a następnie przez instrumenty dęte. Idylliczny nastrój pierwszego tematu przerwany zostaje przez myśl poboczną przygotowującą pełen gracji drugi temat.

W III części (Allegro) po raz pierwszy spotykamy w twórczości Beethovena oznaczenie scherzo. Nie ma ono jednak jeszcze charakteru beethovenowskiego i można tu raczej mówić o przyspieszonym w tempie menuecie. Jednak kontrasty dynamiczne, zmiany tonacji i koloryt instrumentalny świadczą o bliskim wyzwoleniu się kompozytora z więzów haydnowsko-mozartowskiej tradycji.

Finał (Allegro molto) ujęty jest w swobodnej formie ronda. Energiczny, tętniący życiem pierwszy temat kontrastuje z drugim o charakterze hymnicznym. Całość zamyka obszerna koda.

Choć II Symfonia została skomponowana w tragicznym dla kompozytora okresie, w którym zdał on sobie sprawę, że jego głuchota nasila się i prawdopodobnie nie zostanie wyleczona, jest ona jedną z najradośniejszych w jego dorobku. Dzieło skrzy się dowcipem, choć zawiera także momenty dramatyczne, charakterystyczne dla Beethovena zwłaszcza w latach późniejszych.

Pojawienie się romantycznego ducha w muzyce zwykło się kojarzyć z twórczością Ludwiga van Beethovena, jednak jego romantyzm miał źródła przede wszystkim w tragicznym losie kompozytora, co bywa doświadczeniem niezależnym od epoki.

W dziejach muzyki Beethoven pozostanie zawsze pierwszym wielkim indywidualistą. Wywalczył godność dla siebie i dla twórców następnych pokoleń. Był klasykiem i romantykiem, kontynuatorem tradycji i zwiastunem nowej epoki. Jego muzyka znakomicie odzwierciedla przemiany, jakie zaszły w tym czasie – pierwsze dzieła są jeszcze muzyką użytkową, ostatnie stanowią już wyraz indywidualnej postawy artysty wobec życia. Sztuka Beethovena jest jak jednolity system filozoficzny: subiektywna i wolna od konwencji; oryginalna w najwyższym stopniu, jest wynikiem przeniknięcia materii ideą jedności dzieła artystycznego.