Przeboje Moniuszki

DNI MONIUSZKOWSKIE odbywać się będą w ramach programu  „Moniuszko 2019 – Promesa” uruchomionego przez  Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego” w dniu 13 września 2018 roku. Operatorem programu jest Instytut Muzyki i Tańca.
Celem programu jest uczczenie 200. rocznicy urodzin Stanisława Moniuszki (1819-1872), polskiego kompozytora, dyrygenta, organisty, pedagoga, wychowawcy i żarliwego patrioty. Ideą przewodnią programu jest przywrócenie Stanisławowi Moniuszce należytej rangi w panteonie twórców narodowych, zerwanie z wizerunkiem kompozytora niepostrzeganego na równi z wybitnymi europejskimi twórcami romantycznymi, wykreowanie jego obrazu jako twórcy pierwszorzędnego, utrwalenie w świadomości społeczeństwa dorobku Stanisława Moniuszki oraz promocja za granicą jego twórczości ukazanej w kontekście dzieł wybitnych kompozytorów XIX w.

Wystąpią:
Laima Krīgere – sopran (Łotwa)
Anna Thun – mezzo-sopran
Krzysztof Zimny – tenor
Dominik Opaliński – bas
Toruńska Orkiestra Symfoniczna
Mariusz Smolij – dyrygent
W programie:
Bajka – Uwertura fantastyczna
Pieśń Znasz-li ten kraj
Pieśń Złota rybka
Pieśń Prząśniczka
Aria Cześnikowej Z tej strony Powiśla z opery Straszny Dwór
Aria Skołuby Ten zegar stary z opery Straszny Dwór
Aria Stefana Cisza dokoła z opery Straszny Dwór
Mazur z opery Straszny Dwór
Polonez koncertowy A-dur
Piosenka Broni  Szemrze strumyk pod jaworem z opery Hrabina
Pieśń Chorążego Pomnę ojciec waści gadał z opery Hrabina
Tańce Góralskie z opery Halka
Aria Halki Gdybym rannym słonkiem z opery Halka
Aria Jontka Szumią jodły z opery Halka
Mazur z opery Halka

Bajka – uwertura fantastyczna jest zaliczana do najlepszych utworów instrumentalnych Stanisława Moniuszki. Pierwszy temat, łagodny i spokojny przeplata się z drugim – żywym i radosnym. Zmienność podkreśla harmonijne współbrzmienie skrzypiec, fletu i orkiestry.

Pieśni zostały skomponowane z myślą o dotarciu do każdego polskiego domu. Za słowa do większości z nich posłużyły utwory znanych polskich poetów. Nostalgiczna Znasz-li ten kraj stanowi muzyczną interpretację wiersza Adama Mickiewicza o tym samym tytule. Treść melancholijnej Złotej rybki napisał Jan Zachariasiewicz, natomiast wesołej Prząśniczki – Jan Czeczot.

Za jedno z najbardziej patriotycznych dzieł kompozytora uznaje się Straszny dwór, operę opowiadającą o miłosnych rozterkach mieszkańców polskiego dworu szlacheckiego. Połączenie romantyczności i komediowości obecne jest niemal w każdej arii. We frywolnej, wesołej Z tej strony Powiśla Cześniakowa swata dwóch żołnierzy, którzy postanowili nigdy się nie żenić, z wybranymi przez siebie dziewczętami. Wolna, prześmiewcza Ten zegar stary mówi o straszeniu tchórzliwego Macieja niesamowitymi historiami o wieży zamkowej przez Skołubę. Cisza dookoła, nazywana także Arią z kurantem, przedstawia dylemat Stefana, co staje się pretekstem do refleksji na temat przemijającej kultury sarmackiej. Nastrój patriotyczny bardzo silnie widoczny jest w skocznym Mazurze, podniosłym, według krytyków wyrażającym mickiewiczowską ideę Kochajmy się!
Polonez koncertowy A-dur nie należy do najczęściej wykonywanych utworów Moniuszki. Chociaż nie jest tak okazały jak polonezy Fryderyka Chopina, cechuje się wyjątkową urokliwością. Zwiewny, radosny, początkowo łagodny i nastrojowy zaskakuje dynamiką i podniosłością w zakończeniu.

Operę Hrabinę autor poświęcił mieszkańcom Warszawy. Błahostka, jaką jest zniszczenie kosztownej sukni przeradza się w otwarty spór, stanowiący metaforę rzeczywistego konfliktu kosmopolitycznej części Warszawy i środowisk narodowych, co podkreśla oprawa muzyczna. Patriotyczną wymowę ma szczera, prosta, nieco smutna piosenka Broni Szemrze strumyk pod jaworem oraz nawołująca do walki pieśń Chorążego  Pomnę ojciec waści gadał.

Halka należy do najważniejszych utworów w historii polskiej muzyki nie tylko ze względu na niekwestionowaną wartość muzyczną, lecz także z powodu realizmu tematyki społecznej. Libretto autorstwa Włodzimierza Wolskiego przedstawia tragiczną historię krzywdy chłopskiej pary. Inspiracja motywami ludowymi przejawia się w skocznych, o powtarzających się tematach Tańcach góralskich. Liryczna, pełna tęsknoty aria z II aktu Gdybym rannym słonkiem zachwyca emocjonalnością, widoczną także w przepełnionej cierpieniem partii Jontka Szumią jodły. Przeciwwagę dla dramatyzmu stanowi rytmiczny, zamaszysty Mazur wprowadzający atmosferę radosnej zabawy.